In 2023 heeft de gifmoord veel stof in de media doen opwaaien. Op 25 september 2023 heeft Yvon K. – verdachte van de gifmoord op haar echtgenoot Chris Grinwis (‘erflater’) – zichzelf van het leven beroofd. Op 27 september 2023 zou de rechtbank uitspraak hebben gedaan in deze moordzaak. Deze strafrechtelijke uitspraak zal niet meer worden gedaan, omdat het Wetboek van Strafrecht in art. 69 bepaalt dat het recht op strafvervolging vervalt door de dood van de verdachte. Maar wat betekent dit voor de nalatenschap van de erflater? Kunnen de erfgenamen van Yvon K. aanspraak maken op zijn nalatenschap? Of is het toch de familie van de erflater die aanspraak kan maken op zijn nalatenschap, omdat Yvon K. onwaardig is om te erven van erflater? Deze vragen staan centraal in deze bijdrage.
Elders in het Erfrechtmagazine kunt u informatie vinden over het versterferfrecht, ook wel het wettelijk erfrecht genoemd. Het versterferfrecht is van toepassing wanneer de overledene – erflater genoemd – geen testament heeft laten opstellen. Laat deze erflater een echtgenoot – van wie hij niet van tafel en bed gescheiden is – en een of meer kinderen als erfgenaam achter, dan is de wettelijke verdeling van toepassing. In deze column wordt toegelicht wat de wettelijke verdeling precies inhoudt.
Veel mensen laten een testament opstellen door een notaris om te bepalen wie wat krijgt na hun overlijden. Dat is heel verstandig. Toch zijn er ook genoeg mensen die geen testament opstellen. Welke regels gelden in zo’n situatie? In deze column wordt een antwoord gegeven op deze vraag.
De samenleving vergrijst. Mensen worden steeds ouder, en daarmee neemt ook het aantal ouderen met een geestelijke stoornis zoals dementie toe. Wat nu als een familielid van u zijn testament heeft laten aanpassen bij de notaris, terwijl u ervan overtuigd bent dat dit familielid op dat moment als gevolg van de geestelijke stoornis niet meer in staat was zijn wil te bepalen? In deze bijdrage leest u welke mogelijkheden u in zo’n geval heeft.
De wet bepaalt dat een erfgenaam die na zuivere aanvaarding bekend wordt met een “onbekende schuld van de nalatenschap”, onder omstandigheden alsnog beneficiair kan aanvaarden. Immers, een zuivere aanvaarding van een nalatenschap leidt ertoe dat de erfgenaam ook privé aansprakelijk is voor de schulden van die nalatenschap, indien de nalatenschap ontoereikend is om deze schulden te voldoen.
In de rechtspraktijk blijkt de vraag of beneficiair aanvaarden dan nog mogelijk is, maatwerk te zijn.
De wetgever heeft het goed geregeld voor de langstlevende echtgenoot. De echtgenoot is op grond van de wet erfgenaam, en zelfs als er ook kinderen zijn die erven, verkrijgt de langstlevende echtgenoot op grond van de wettelijke verdeling van rechtswege alle goederen van de nalatenschap. De kinderen moeten dan genoegen nemen met een geldvordering op de langstlevende echtgenoot ter grootte van hun erfdeel, die tijdens het leven van de langstlevende echtgenoot niet opeisbaar is. Maar wat als daar bij testament van afgeweken is, en de echtgenoot onterfd is? Staat die dan helemaal in de kou?
Het levenstestament is inmiddels een bekend fenomeen in het (erf)recht. Ook het publiek raakt hier steeds meer mee bekend. De inhoud van een levenstestament kan voor familieleden of andere naasten van degene op wie het levenstestament betrekking heeft, nog wel eens wat stof doen opwaaien.
De Rechtbank Rotterdam heeft recent uitspraak gedaan in een geschil waarbij er sprake was van een nalatenschap naar Spaans recht en een algehele gemeenschap van goederen naar Nederlands recht.
De nalatenschap van iemand die een echtgenoot (of geregistreerd partner) en een of meer kinderen als zijn erfgenamen achterlaat, wordt verdeeld volgens de wet, voor zover daarvan niet bij testament is afgeweken.
Het is de schrik van iedere erfgenaam. Na het overlijden van erflater word je als erfgenaam geconfronteerd met een schuld van erflater én je blijkt hiervoor aansprakelijk te zijn met je eigen privé vermogen. Als erfgenaam wil je dit uiteraard voorkomen.
Kennismagazine Dit is een initiatief van Advocaten Familie- & Erfrecht
Column
De wettelijke verdeling
Deel via
Een stukje geschiedenis: de ouderlijke boedelverdeling
De wettelijke verdeling is feitelijk gebaseerd op de ouderlijke boedelverdeling. Onder het oude erfrecht dat tot 1 januari 2003 van toepassing was, bestond de mogelijkheid om in een testament een ouderlijke boedelverdeling op te nemen. Op grond van deze ouderlijke boedelverdeling kreeg de langstlevende echtgenoot de gehele nalatenschap toebedeeld. De kinderen werden in de verdeling van de nalatenschap betrokken en kregen een geldvordering ter hoogte van hun erfdeel op de langstlevende echtgenoot. Pas wanneer de langstlevende echtgenoot overleden was, werd deze geldvordering opeisbaar.
Het nadeel van deze ouderlijke boedelverdeling is dat het noodzakelijk was dat een erflater een testament opstelde waarin de ouderlijke boedelverdeling werd opgenomen. De wetgever heeft gemeend dat de vermogensrechtelijke positie van de langstlevende echtgenoot ten opzichte van de kinderen in iedere nalatenschap versterkt zou moeten worden. Dat is dan ook de reden waarom de wettelijke verdeling – met de komst van het nieuwe erfrecht op 1 januari 2003 – is ingevoerd.
De wettelijke verdeling is opgenomen in art. 4:13 e.v. BW. Als een erflater een niet van tafel en bed gescheiden echtgenoot en een of meer kinderen als erfgenamen achterlaat, dan wordt de nalatenschap op grond van de wet zo verdeeld dat de langstlevende echtgenoot van rechtswege de goederen van de nalatenschap (zoals bijvoorbeeld de inboedel van de woning, het geld op de bankrekeningen etc.) verkrijgt. Daarbij komt op de langstlevende de verplichting te rusten om alle schulden van de nalatenschap voor zijn rekening te nemen.
De kinderen van de erflater verkrijgen een geldvordering op de langstlevende echtgenoot ter hoogte van hun erfdeel, die in beginsel pas opeisbaar wordt wanneer de langstlevende echtgenoot komt te overlijden. In beginsel, omdat er enkele omstandigheden zijn waarin de geldvordering van de kinderen eerder opeisbaar is dan bij het overlijden van de langstlevende echtgenoot. Op grond van art. 4:13 lid 3 BW is dit het geval wanneer de langstlevende echtgenoot in staat van faillissement wordt verklaard of wanneer ten aanzien van de langstlevende echtgenoot de wettelijke schuldsaneringsregeling van toepassing wordt verklaard. Bovendien kan een testament van erflater situaties benoemen waarin de geldvordering van de kinderen eerder opeisbaar wordt dan bij het overlijden van de langstlevende echtgenoot. Denk bijvoorbeeld aan de situatie waarin de langstlevende echtgenoot gaat trouwen met een nieuwe partner.
Overigens is de wettelijke verdeling niet van dwingend recht. Dat betekent dat de erflater ervoor kan kiezen om de wettelijke verdeling geheel buiten toepassing te laten. Dit vanwege het uitgangspunt van de testeervrijheid in het Nederlandse erfrecht. De testeervrijheid is de vrijheid van de erflater om te bepalen wat er na zijn overlijden met zijn vermogen gebeurt. Als de erflater de wettelijke verdeling buiten toepassing wil verklaren, dan is het daarvoor wel noodzakelijk dat de erflater dit laat vastleggen in een testament.
Ratio wettelijke verdeling en nadelen voor kinderen
De gedachte van de wetgever achter de wettelijke verdeling is dat de langstlevende echtgenoot vrij kan beschikken over het gehele vermogen. Hierdoor kan de langstlevende echtgenoot ongestoord verder leven; de kinderen kunnen hun erfdeel immers nog niet opeisen. De langstlevende echtgenoot wordt daardoor bijvoorbeeld niet gedwongen om het woonhuis te verkopen wanneer er onvoldoende spaargeld aanwezig is om het erfdeel van de kinderen te voldoen. Ook kan de langstlevende echtgenoot de levensstandaard die hij of zij altijd gewend was te hebben, voortzetten.
Aan de wettelijke verdeling kleven wel wat nadelen voor de kinderen van erflater. Wanneer de langstlevende echtgenoot nog heel lang leeft, zullen de kinderen van erflater lang op de betaling van hun vordering moeten wachten. Ook kan het voorkomen dat het gehele vermogen door de langstlevende echtgenoot is verteerd wanneer de langstlevende echtgenoot komt te overlijden. In dat geval blijven de kinderen met lege handen achter. Vooral in situaties waarin de langstlevende echtgenoot niet de ouder is van de kinderen, kan dit zorgen voor een wrange nasmaak bij de kinderen van de erflater.
Met de invoering van de wettelijke verdeling op 1 januari 2003 is de positie van de langstlevende echtgenoot ten opzichte van de kinderen van de erflater versterkt. In de huidige tijd – waarin we regelmatig te maken hebben met samengestelde gezinnen – zal dit voor de kinderen van de erflater niet altijd een rechtvaardig gevoel opleveren. Desalniettemin valt de invoering van de wettelijke verdeling vanuit de verzorgingsgedachte alleen maar toe te juichen. Een partner wil men immers over het algemeen goed verzorgd achter laten. De wettelijke verdeling maakt dit mogelijk voor alle echtgenoten met kinderen, zonder dat daarvoor een testament vereist is. En wil een echtgenoot dat om wat voor reden dan ook niet, dan kan hij de wettelijke verdeling bij testament buiten toepassing laten verklaren. Hierdoor wordt recht gedaan aan het uitgangspunt van de testeervrijheid in het Nederlandse erfrecht.
Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerde gegevensbestand of openbaar worden gemaakt op welke wijze dan ook zonder schriftelijke toestemming van Advocaten Familie- & Erfrecht.
Dit Erfrechtmagazine is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Advocaten Familie- & Erfrecht garandeert evenwel niet dat de informatie in dit magazine vrij is van fouten of onvolkomenheden. Advocaten Familie- & Erfrecht aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele schade, van welke aard dan ook, die op enigerlei wijze voortvloeit uit het gebruik van de informatie van dit magazine en/of de informatie die wordt verkregen middels in dit magazine opgenomen links.
Aan dit magazine werkten mee:
mr. Bregje Boelens
mr. Joost Diks
mr. Edith Schnackers mr. Inge Decupere
mr. Koen Boddaert
mr. Marlijne Olthoff-Worst mr. Carlyn Hokken
mr. Guido de Weerd
mr. Anne van der Steen
mr. Nikki Deckers
mr. Daniëlle de Jong
mr. Lisanne van Wijk
mr. Maaike Steegmans
mr. Noortje Lavrijssen
