Dit is een initiatief van Advocaten Familie- & Erfrecht
Is de letterlijke tekst van het testament leidend?
Het lijkt duidelijk: erflater heeft een testament opgesteld dat moet worden uitgevoerd. Toch is dit niet altijd even zwart-wit, omdat een testament niet altijd duidelijk is. In dat geval kan het zo zijn dat het testament moet worden uitgelegd.
De wet over de uitleg van het testament
Indien de bewoordingen van een testament voor meerdere interpretaties vatbaar zijn, bepaalt de wet dat het testament moet worden uitgelegd. Hierbij dient volgens artikel 4:46 BW dan specifiek te worden gelet op de verhoudingen die de uiterste wil kennelijk wenst te regelen en op de omstandigheden waaronder de uiterste wil is gemaakt, waarbij bijvoorbeeld rekening kan worden gehouden met daden of verklaringen die niet in het testament zijn opgenomen.
Over de uitleg van het testament wordt steeds vaker geprocedeerd, omdat nabestaanden vaak niet in onderling overleg kunnen of willen bepalen hoe een testament moet worden uitgelegd. Inmiddels is dus ook jurisprudentie voorhanden over de uitleg van het testament.
Jurisprudentie over de uitleg van het testament
In 2013 heeft de Hoge Raad zich moeten buigen over een zaak waarin erflaatster in 1980 in haar testament haar broer tot enig erfgenaam had benoemd, zodat haar ouders niet van haar zouden erven als zij zou komen te overlijden. De echtgenoot waarmee erflaatster in 1993 trouwde, stelde dat niet de broer van erflaatster, maar hijzelf als erfgenaam diende te worden aangemerkt. De Hoge Raad oordeelde dat de benoeming van de broer van erflaatster tot enig erfgenaam enkel tot doel had de ouders te onterven en erflaatster geen andere optie had om dit te bewerkstelligen. De Hoge Raad overwoog dat het testament dan ook zo moest worden uitgelegd dat de benoeming van de broer tot enig erfgenaam enkel gold bij gebreke van een alternatief. De Hoge Raad merkte de echtgenoot aldus aan als erfgenaam van erflaatster.
Ook recent, op 10 november 2023, heeft de Hoge Raad zich uitgelaten over de vraag hoe het testament moest worden uitgelegd. Het betrof een testament waarin erflater zijn echtgenote tot erfgenaam had benoemd onder de voorwaarde dat zij nog steeds gehuwd zouden zijn op het moment dat erflater zou komen te overlijden. Indien hieraan niet werd voldaan, zou de broer van erflater als erfgenaam moeten worden aangemerkt. Enkele jaren later zijn erflater en zijn toenmalige echtgenote gescheiden, waarna erflater enige tijd later trouwde met zijn tweede echtgenote. Toen erflater kwam te overlijden, moest de Hoge Raad oordelen over de vraag wie als erfgenaam optrad: de broer of de tweede echtgenote? De Hoge Raad overwoog dat ook de feiten en omstandigheden die zich ná het opmaken van het testament voordoen, van belang kunnen zijn bij de uitleg van het testament. De Hoge Raad heeft de zaak terugverwezen naar het Gerechtshof voor de beantwoording van de vraag wie uiteindelijk als erfgenaam moest worden aangemerkt. Gelet op de overwegingen van de Hoge Raad zou het goed mogelijk zijn dat de broer achter het net vist.
Conclusie
Of het testament dus dient te worden uitgelegd, is afhankelijk van de vraag of de tekst van het testament voldoende duidelijk is. Indien het antwoord op die vraag ontkennend moet worden beantwoord, zal men dus aan uitleg toekomen. De rechtspraak laat in ieder geval zien dat uitleg van het testament verstrekkende gevolgen kan hebben.