Hoe verloopt de afwikkeling van een nalatenschap?

Een dierbare van u overlijdt. Alhoewel u veel verdriet heeft, moet u van alles regelen en komt er veel op u af. Neem de afwikkeling van de nalatenschap. Hoe gaat die eigenlijk in z’n werk?

Hoe verloopt de afwikkeling van een nalatenschap?

Een nalatenschap is het vermogen (schulden + bezittingen) dat de overledene achterlaat en dat volgens het erfrecht onder de erfgenamen moet worden verdeeld. De afwikkeling van de nalatenschap verloopt via vijf stappen.

Stap 1: Wie zijn erfgenaam?

Wie erft er nu eigenlijk van de overledene? Dat is de vraag die als eerst beantwoord moet worden. Als de overledene een testament had, dan worden de erfgenamen in het testament genoemd. Zo niet, dan wijst de wet de erfgenamen aan. In het Centraal Testamentregister kan worden gecontroleerd of de overledene een testament heeft opgesteld.

Stap 2. Aanvaarden nalatenschap

Het is niet verplicht een erfenis te aanvaarden. Iedere erfgenaam heeft de keus tussen zuiver aanvaarden, beneficiair aanvaarden, of verwerping van de nalatenschap.

Stap 3. Verklaring van erfrecht

In principe beschikken alle erfgenamen tezamen over de erfenis. Dit betekent dat zij alleen gezamenlijk gerechtigd zijn beschikkingshandelingen m.b.t. de nalatenschap te verrichten, zoals rekeningen blokkeren en belangrijke documenten ondertekenen. Dit is niet praktisch. Daarom kan een gevolmachtigde of een executeur worden benoemd. Een gevolmachtigde is meestal één van de erfgenamen, die namens alle andere erfgenamen mag optreden. Een executeur moet door de overledene in het testament worden benoemd, en hoeft niet per se een erfgenaam te zijn. Om voor derden (zoals de bank) duidelijk te maken wie de beschikking heeft (of hebben) over de nalatenschap, kan een verklaring van erfrecht worden opgesteld. De verklaring van erfrecht vermeldt wie de erfgenamen zijn en of er een executeur of gevolmachtigde is. De notaris stelt de verklaring van erfrecht op.

Stap 4. Vereffening nalatenschap

Als de nalatenschap door één of meer erfgenamen beneficiair is aanvaard, zal de nalatenschap in principe vereffend moeten worden volgens de regels van de wet. Vereffenen is het klaarmaken van de nalatenschap voor de verdeling door de nalatenschap te inventariseren, het vermogen te liquideren (verkoop bepaalde goederen), schuldeisers te betalen en het overschot aan de erfgenamen ter beschikking te stellen.

In principe zijn alle erfgenamen gezamenlijk de vereffenaars. Helaas komt het nog weleens voor dat de vereffenaars het onderling niet eens kunnen worden. In zo’n geval kan de rechter een vereffenaar benoemen.

Volgens de wet is vereffening niet nodig als de erfgenamen zuiver aanvaarden of de erfenis verwerpen. Hierop bestaan echter uitzonderingen.

Stap 5. Verdeling nalatenschap

Tot slot wordt de nalatenschap verdeeld onder de erfgenamen. De verdeling vindt plaats óf volgens het testament, of – als er geen testament is – volgens de wet. De verdeling kan alleen plaatsvinden als alle erfgenamen het met elkaar eens zijn. Er geldt niet zoiets als een meerderheid van stemmen. Het kan voorkomen dat een erfgenaam niet wil meewerken aan de verdeling of dat de erfgenamen er onderling niet uitkomen. Bijvoorbeeld als een erfgenaam vlak voor het overlijden van de erflater een gift heeft ontvangen. Moet hij deze wel of niet in de nalatenschap inbrengen? Bij dergelijke twistpunten zal de rechter uitkomst moeten bieden door de verdeling vast te stellen.