De keuzevrijheid van de legataris: mag een legaat gedeeltelijk aanvaard of verworpen worden?

Een erfgenaam kan volgens de wet een nalatenschap niet gedeeltelijk aanvaarden. Wil een erfgenaam de nalatenschap verwerpen, dan kan hij de erfenis enkel geheel verwerpen. Hij komt dan in het geheel niet op als erfgenaam. Voor een legataris die een legaat verkrijgt, is een dergelijke regeling niet in de wet opgenomen. Mag de legataris een hem toekomend legaat dan wèl gedeeltelijk verwerpen? Is hij überhaupt vrij in zijn keuze een legaat te aanvaarden of te verwerpen en zo ja, hoe ver reikt die keuzevrijheid?

Automatische aanvaarding legaat

Allereerst geldt dat een legataris een legaat volgens de wet automatisch aanvaardt, tenzij hij het verwerpt. Voor de verwerping gelden geen vormvereisten. Wil je als erfgenaam, executeur of vereffenaar echter zeker weten dat de legataris het legaat niet alsnog zal verwerpen, dan kun je de kantonrechter verzoeken de legataris een (redelijke) termijn te stellen. Binnen die termijn dient de legataris aan te geven of hij het legaat al dan niet verwerpt. Laat de legataris de gestelde termijn verstrijken, dan mag hij het legaat niet meer verwerpen en heeft hij het definitief aanvaard. De bekendheid daarmee kan praktisch zijn voor de verdere afwikkeling of vereffening van de nalatenschap.

Gedeeltelijke aanvaarding legaat mogelijk

Aan een legataris kan op grond van een testament meer dan één goed toekomen, bijvoorbeeld twee schilderijen of een aantal specifieke sieraden. Dit kan door middel van één legaat van meerdere goederen of meerdere afzonderlijke legaten.

Is sprake van één legaat, dan heeft de legataris in principe, tenzij het testament anders bepaalt, een ruime keuzevrijheid: hij mag kiezen welk van de goederen hij wel en welke hij niet wil verkrijgen. Wenst hij inderdaad maar een deel van de gelegateerde goederen te ontvangen, dan verwerpt hij de andere.

Is sprake van meerdere afzonderlijke legaten, dan heeft hij eveneens de vrijheid om één of meer legaten te verwerpen. Hij behoudt dan alle goederen die hij niet verwerpt.

Niet altijd is duidelijk wat de overledene in het testament heeft bedoeld: één legaat van meerdere goederen of meerdere afzonderlijke legaten. Het resultaat bij gedeeltelijke verwerping door de legataris is voor hem in principe echter hetzelfde: hij ontvangt van de goederen die de overledene hem via legaat naliet, enkel díe goederen die de legataris zelf wenst.

Luxepositie legataris?

De regeling voor legatarissen is dus afwijkend van die voor erfgenamen. Erfgenamen kunnen immers de nalatenschap niet gedeeltelijk verwerpen maar slechts geheel, waarmee zij in het geheel niets ontvangen van de erfenis. Brengt de regeling de legataris in een luxepositie? Op het eerste oog wel door die keuzevrijheid, maar vooraf advies van een gespecialiseerde erfrechtadvocaat is voor de legataris onontbeerlijk. Een verwerping kan nadelig uitpakken. Als voorbeeld wordt verwezen naar de artikelen 73 en 74 van Boek 4 van het Burgerlijk Wetboek. Deze bepalingen brengen mee dat onder bepaalde omstandigheden de waarde van het legaat dat een legitimaris had kunnen verkrijgen, op diens legitieme portie in mindering komt indien het legaat wordt verworpen!

Het erfrecht blijft verrassend en vooraf deskundig advies is daarom belangrijk.