Het loon van de executeur

Bij testament kan de erflater bepalen of de executeur voor diens werkzaamheden al of niet een beloning toekomt. Voor het geval de erflater bij testament niets heeft bepaald over de beloning van de executeur bevat het erfrecht een standaardregeling.

Artikel 4:144 lid 2 van het Burgerlijk Wetboek (BW) bepaalt:

‘Tenzij bij uiterste wil anders is geregeld, komt de executeur, of als er meer dan een executeur is, hun tezamen, een ten honderd van de waarde van het vermogen van de erflater op diens sterfdag toe.’

Waarde van het vermogen van de erflater?

Het gehanteerde begrip ‘waarde van het vermogen’ is wat onduidelijk. Met het wettelijke begrip ‘vermogen’ wordt in sommige wettelijke bepalingen het saldo van goederen en schulden van de erfenis bedoeld, maar in andere bepalingen slechts (het geheel van) goederen, dus zonder de schulden. Nu de meeste, zo niet alle nalatenschappen (soms aanzienlijke) schulden omvatten, scheelt het vaak aanzienlijk of de executeur 1% van het saldo van de nalatenschap als loon ontvangt, of 1% van de waarde van de in de nalatenschap aanwezige goederen. De heersende leer is dat met waarde van het vermogen de waarde van de nalatenschap als geheel (dus het saldo) bedoeld is.

Het salaris van de executeur: regelend recht

Artikel 4:144 lid 2 BW is van regelend recht (‘Tenzij bij uiterste wil anders is bepaald’). Bij testament kan vrijelijk van de wettelijke 1%-beloning worden afgeweken. De wet stelt hieraan geen grenzen.

Goede reden om af te wijken van de 1%-beloning is dat deze wettelijke beloning aanzienlijk te hoog of te laag kan uitpakken in verhouding tot de werkzaamheden die de executeur heeft te verrichten. Een executeur kan extreem veel tijd kwijt zijn aan een complexe nalatenschap die vele goederen en schulden omvat, maar een gering saldo kent. Evenzo kan een executeur weinig tijd kwijt zijn aan een eenvoudige erfenis die slechts één of enkele goederen van zeer hoge waarde omvat. Te denken valt aan een nalatenschap met daarin weinig meer dan één waardevolle aandelenportefeuille, bankrekening of pand.

Afwijken van de 1%-beloning is dan ook de standaard in de testamentenpraktijk.

Het komt daarbij overigens vaak voor dat de executeur helemaal geen loon wordt toegekend, omdat de executeur de langstlevende echtgenoot is of de enig erfgenaam en/of wanneer de executele als ‘vriendendienst’ wordt beschouwd.

Anderszins komt het ook vaak voor dat bij testament een professional tot executeur wordt benoemd, zoals een (kandidaat-)notaris, erfrechtadvocaat, Novex-executeur of accountant/fiscalist. Normaliter wordt een dergelijke professional dan een beloning op uurbasis toegekend, conform hetgeen hij/zij in zijn praktijk gewoonlijk als uurtarief hanteert.

Executeursloon en de legitieme portie

Op grond van artikel 4:65 jo. 4:7 lid 1 onder a tot en met c en f BW komt het loon van de executeur in beginsel niet in mindering op de legitieme portie. De legitimarissen betalen dus in beginsel niet mee aan het loon van de executeur.

Fiscale behandeling van het loon van de executeur

Het loon van de executeur is niet belast met erfbelasting, maar ook niet als schuld van de nalatenschap aftrekbaar voor de erfbelasting.

Bij de beantwoording van de vraag of het loon wel is belast met inkomstenbelasting wordt tot op zekere hoogte rekening gehouden met het ‘karakter’ van de executele: betreft het een vriendendienst in de privé sfeer of is sprake van professionele dienstverlening.

De belastingdienst heeft een besluit uitgevaardigd over de fiscale behandeling van de beloning van de executeur op 10 juni 2010 (nr. DGB 2010/676M), V-N 2010/28.22, waarin vermeld staat:

‘De executeurbeloning is belast voor de inkomstenbelasting als de executeur de executeurwerkzaamheden beroepshalve verricht. Een voorbeeld is de notaris die de nalatenschap afwikkelt. Als de executeur de werkzaamheden niet beroepshalve verricht, is de executeurbeloning in beginsel niet belast voor de heffing van inkomstenbelasting. Om discussie in de praktijk te voorkomen, kan worden aangenomen dat de executeurbeloning niet is belast voor de inkomstenbelasting als de executeur tevens erfgenaam of legataris is én de executeurwerkzaamheden niet beroepshalve verricht.’

Opmerkelijk genoeg wordt het loon van een executeur die bijvoorbeeld de broer of vriend van de erflater is en zijn werkzaamheden niet beroepshalve verricht, maar geen erfgenaam of legataris is, in beginsel dus wel belast met inkomstenbelasting.