Verwerping nalatenschap nietig bij wilsonbekwaamheid

Eens gekozen, blijft gekozen

In een van de eerdere bijdragen heeft u kunnen lezen dat een nalatenschap zuiver of beneficiair kan worden aanvaard, of kan worden verworpen. Op een eenmaal gemaakte keuze kan in beginsel niet worden teruggekomen. Deze keuze is onherroepelijk en werkt terug tot het moment waarop de erfenis is opengevallen. Eens gekozen, blijft gekozen dus.

 

Of toch niet?

Op dit uitgangspunt zijn enkele uitzonderingen. Als de verwerping of aanvaarding van de nalatenschap tot stand is gekomen door bedreiging, bedrog of misbruik van omstandigheden, dan kan de verwerping of aanvaarding vernietigd worden op grond van artikel 3:44 BW. De erfgenaam moet dan wel een beroep doen op de vernietiging van de verwerping of aanvaarding. Doet de erfgenaam dit niet, dan blijft de gemaakte keuze in stand.

Wanneer aangetoond kan worden dat het geestesvermogen van de erfgenaam ten tijde van de keuze tot aanvaarding of verwerping van de nalatenschap zodanig verstoord was dat de met die verklaring overeenstemmende wil geacht moet worden te hebben ontbroken, dan is de aanvaarding of verwerping nietig op grond van artikel 3:34 lid 2 BW. Kortom: heeft een wilsonbekwame een nalatenschap aanvaard of verworpen, dan kan diegene zelf of een belangenbehartiger een beroep doen op de nietigheid van de uitgebrachte keuze. Levert dit discussie op met bijvoorbeeld andere erfgenamen of schuldeisers in de nalatenschap, dan kan aan de rechter worden gevraagd om te bepalen dat de aanvaarding of verwerping van de nalatenschap nietig is. Wel is daarbij van belang dat aangetoond kan worden dat er sprake was van een geestelijke stoornis ten tijde van het afleggen van de verklaring. Dit kan bijvoorbeeld door het in de procedure overleggen van een verklaring van een behandelend arts.

Vanaf 1 september 2016 heeft er een wetswijziging plaatsgevonden die tot gevolg heeft dat een erfgenaam de kantonrechter kan verzoeken hem een machtiging te verlenen een nalatenschap alsnog beneficiair te aanvaarden in het geval er een schuld bestaat waarvan de erfgenaam geen kennis had en ook niet hoefde te hebben. Dit is een andere mogelijkheid om nog onder een zuivere aanvaarding uit te komen.

Advies

Bent u of kent u een erfgenaam die wilsonbekwaam was ten tijde van het maken van de keuze met betrekking tot een nalatenschap of die een keuze heeft gemaakt onder invloed van bedreiging, bedrog of misbruik van omstandigheden? Neem dan vrijblijvend contact met op Advocaten Familie- & Erfrecht. Zij voorzien u graag van een weloverwogen advies.

Beneficiair aanvaard, of toch niet?

Bij testament of op grond van de wet kan iemand worden aangewezen als erfgenaam. In dat geval heeft men een drietal keuzes. De nalatenschap kan zuiver worden aanvaard, de nalatenschap kan beneficiair worden aanvaard en de nalatenschap kan worden verworpen.

 

Het zuiver aanvaarden van een nalatenschap heeft tot gevolg dat men alle bezittingen en schulden erft, ook wanneer de schulden de baten overtreffen. Het zuiver aanvaarden van een erfenis kan door het afleggen van een verklaring van zuivere aanvaarding bij de griffie van de rechtbank. Het is ook mogelijk dat de erfgenaam de nalatenschap zuiver aanvaardt vanwege het feit dat hij/zij bepaalde handelingen heeft verricht waaruit kan worden opgemaakt dat de nalatenschap zuiver is aanvaard. Om deze handelingen ging onderstaand rechtszaak.

Zuivere aanvaarding

In een zaak die werd voorgelegd aan de Rechtbank Den Haag was erflaatster overleden op 1 mei 2010. Op 15 juni 2010 werd de nalatenschap door een van de erfgenamen beneficiair aanvaard. De andere erfgenaam stelde zich op het standpunt dat de nalatenschap door deze erfgenaam zuiver was aanvaard doordat zij vóór de beneficiaire aanvaarding kosten heeft betaald uit de nalatenschap. Zo had de erfgename op de dag dat zij de nalatenschap van erflaatster beneficiair aanvaarde een bos bloemen gekocht voor de notaris die haar had geholpen. De kosten hiervan
(€ 21,00) heeft zij toen gepind van de bankrekening van de erflaatster.

Daarnaast had erflaatster vóór haar overlijden een contract gesloten waarbij zij opslagruimte huurde. De erfgename heeft na het overlijden, maar vóór de beneficiaire aanvaarding de verschuldigde huur betaald van de rekening van erflaatster. Ook werd er na afloop van de crematie gedineerd met een aantal personen. De kosten (€ 515,30) hiervan heeft zij betaald van de rekening van erflaatster. Na de beneficiaire aanvaarding is dit geld terugbetaald. De rechtbank oordeelde dat er geen sprake was van zuivere aanvaarding. De andere erfgenaam ging tegen deze uitspraak in hoger beroep.

Oordeel Gerechtshof

Het Gerechtshof Den Haag heeft zich op 27 augustus 2017 over deze zaak uitgesproken. Ook het gerechtshof is van oordeel dat er geen sprake was van zuivere aanvaarding door de erfgenaam.

Zo oordeelde het gerechtshof onder andere dat een diner van deze omvang als afsluiting en dank aan de personen die hebben geholpen bij en zorg hebben gedragen voor een passende uitvaart van erflaatster onder de kosten van de begrafenis vallen, ook al is er sprake van een nalatenschap met zeer beperkte omvang.

Het gerechtshof neemt daarbij tevens in aanmerking dat de erfgenaam het geld heeft terugbetaald. Bij haar bestond niet de bedoeling voor om gelden aan de nalatenschap te onttrekken ten nadele van schuldeisers. In dit geval kan niet worden gezegd dat zij zich ondubbelzinnig als zuiver aanvaard hebbende erfgenaam heeft gedragen.

Deze uitspraak betrof een uitspraak naar oud recht. Sinds 1 september 2016 is het privé vermogen van een erfgenaam beter beschermd. Dit volgt uit de Wet bescherming erfgenamen tegen schulden.

Sinds 1 september 2016 is er meer bescherming voor erfgenamen. Er is vanaf dit moment pas sprake van zuivere aanvaarding door handelen als goederen van de erfenis worden verkocht of wanneer deze op een andere manier aan het verhaal van eventuele schuldeisers worden onttrokken. Ook bestaat er sindsdien een “herkansingsmogelijkheid” voor schulden die een erfgenaam niet kende of behoorde te kennen. Binnen drie maanden na ontdekking van deze schulden kan de kantonrechter verzocht worden om een machtiging te verlenen om de nalatenschap alsnog beneficiair te aanvaarden.

 

Buitenlandse erfenis en Nederlands huwelijk

Het Nederlandse huwelijksvermogensrecht tot 1 januari 2018

Echtgenoten die vóór 1 januari 2018 met elkaar getrouwd zijn en niet bij de notaris zijn geweest voor het laten opmaken van huwelijkse voorwaarden, zijn gehuwd in een algehele gemeenschap van goederen. Dat betekent dat de gemeenschap alle goederen van beide echtgenoten omvat die bij aanvang van het huwelijk aanwezig waren en die tijdens het huwelijk verkregen worden. Ook eventuele erfenissen die worden verkregen tijdens het huwelijk, vallen in deze algehele gemeenschap van goederen, tenzij de overledene heeft bepaald dat de erfenis buiten de gemeenschap van goederen valt. Dit kan door het opnemen van een uitsluitingsclausule in het testament.

 

Buitenlandse erfenis

De algehele gemeenschap van goederen is een fenomeen waarmee men in andere landen veelal niet bekend is. In veel landen valt een erfenis niet in de huwelijksgoederengemeenschap van echtgenoten. Ouders die in het buitenland woonachtig zijn, zijn zich er daarom vaak niet van bewust dat zij een uitsluitingsclausule in hun testament op moeten nemen om te voorkomen dat hun nalatenschap tot de algehele gemeenschap van goederen van echtgenoten gaat behoren. Niet het buitenlandse erfrecht, maar de op het huwelijksvermogensrecht toepasselijke wet bepaalt in beginsel of de erfenis in de gemeenschap van goederen valt. Bij echtscheidingen kan dit soms tot onredelijke uitkomsten leiden. In de Nederlandse rechtspraak zijn enkele uitspraken terug te vinden waarin de rechter is afgeweken van het uitgangspunt in het Nederlandse recht dat een erfenis tot de gemeenschap van goederen behoort van echtgenoten die vóór 1 januari 2018 met elkaar getrouwd zijn. Er zijn soms dus mogelijkheden om een buitenlandse nalatenschap buiten de gemeenschap van goederen te laten.

Het Nederlandse huwelijksvermogensrecht vanaf 1 januari 2018

Wanneer echtgenoten op of na 1 januari 2018 in het huwelijksbootje stappen, trouwen zij in een beperkte gemeenschap van goederen indien en voor zover zij geen huwelijkse voorwaarden laten opmaken. Deze beperkte gemeenschap van goederen houdt onder andere in dat nalatenschappen zijn uitgesloten van de gemeenschap van goederen. Dit is slechts anders wanneer erflater in zijn testament een insluitingsclausule heeft opgenomen, op grond waarvan de erfenis juist wel in de gemeenschap van goederen valt. Deze beperkte gemeenschap van goederen voorkomt dus dat erflaters een uitsluitingsclausule moeten opnemen in hun testament om ervoor te zorgen dat de echtgenoot van de erfgenaam in geval van een echtscheiding geen aanspraak kan maken op de helft van de erfenis. Het is belangrijk om u te realiseren dat deze regel geldt voor huwelijken die zijn gesloten op of na 1 januari 2018. Op huwelijken die zijn gesloten voor deze datum, blijft een uitsluitingsclausule in een testament noodzakelijk.

Erfenis aanvaarden of verwerpen, hoe doe je dat?

Erfenis, en dan?

Bent u erfgenaam in een nalatenschap, dan heeft u een aantal opties. U kunt de nalatenschap verwerpen of zuiver of beneficiair aanvaarden. Dat laatste noemen we ook wel een aanvaarding onder het voorrecht van boedelbeschrijving. Aanvaardt u een nalatenschap zuiver en bevinden zich in de nalatenschap meer schulden dan bezittingen, dan kunnen schuldeisers u als erfgenaam aanspreken voor de vorderingen die zij hebben op degene die is overleden. De overledene wordt ook wel de erflater genoemd.

 

Wilt u dit voorkomen, dan is het verstandig om zo snel mogelijk een verklaring af te leggen bij de griffie van de rechtbank van de laatste woonplaats van de overledene. Dat kunt u schriftelijk doen door gebruik te maken van het formulier verklaring nalatenschap, terug te vinden op www.rechtspraak.nl, en dit formulier ingevuld en ondertekend aan de griffie van de rechtbank te sturen. U kunt er ook voor kiezen om de verklaring mondeling af te leggen door naar de rechtbank te gaan. Bij zowel de schriftelijke als de mondelinge verklaring heeft u een gewaarmerkt afschrift van de overlijdensakte nodig en een kopie van uw (geldige) legitimatiebewijs. Wat er verder komt kijken bij het zuiver of beneficiair aanvaarden of verwerpen van een nalatenschap, kunt u teruglezen op de website van de Rechtspraak. Omdat een keuze niet meer terug te draaien is, is het belangrijk eerst advies in te winnen bij een erfrechtadvocaat!

Beneficiair aanvaarden, of toch verwerpen?

Bij vrees voor eventuele schulden kunt u er het beste voor kiezen om de nalatenschap beneficiair te aanvaarden. In dat geval kunnen schuldeisers voor eventuele schulden die zich in de nalatenschap bevinden zich niet verhalen op uw privévermogen. Zijn er meer bezittingen dan schulden, dan verkrijgt u uw erfdeel.

U dient zich bewust te zijn van het feit dat het verrichten van bepaalde handelingen in de nalatenschap kan worden gezien als een zuivere aanvaarding van deze nalatenschap. Wanneer u bijvoorbeeld vanaf de bankrekening van de overledene betalingen verricht die geen verband houden met de begrafenis, dan loopt u het risico dat achteraf wordt gezegd dat u de nalatenschap daarmee zuiver heeft aanvaard.

Dit risico voorkomt u door de nalatenschap zo snel mogelijk na het overlijden van de erflater beneficiair te aanvaarden. U kunt er ook voor kiezen om de nalatenschap te verwerpen. Dat heeft tot gevolg dat u helemaal geen aanspraak kunt maken op de erfenis, ook niet wanneer er meer bezittingen dan schulden zijn in de nalatenschap. Dit kan ook gevolgen hebben voor een eventuele levensverzekeringuitkering.

Eerst laten adviseren, dan kiezen!

Bij alle drie de keuzes is het van belang dat u zich eerst (en zo snel mogelijk) laat adviseren voordat u de keuze uitbrengt. Een verkeerde keuze kan immers grote gevolgen hebben.