10 meest gestelde vragen over de legitieme portie

In Nederland worden kinderen van een ouder die komt te overlijden goed beschermd. Een ouder kan ervoor kiezen om bij testament te bepalen dat hij een of meerdere kinderen (gedeeltelijk) onterft, maar dat betekent niet dat het onterfde kind helemaal geen aanspraak meer heeft. De testeervrijheid van ouders wordt beperkt door de legitieme portie. In deze bijdrage worden de 10 meest gestelde vragen over de legitieme portie beantwoord.

1. Wie kunnen aanspraak maken op een legitieme portie?

   De erfgenamen in de neerdalende lijn. Dit zijn de kinderen van degene die overleden is. Gaat het om een kind dat al is overleden voordat diens ouder komt te overlijden, dan kunnen de kleinkinderen van de overledene (bij plaatsvervulling) aanspraak maken op de legitieme portie.

2. Hoe hoog is de legitieme portie?

   De legitieme portie bedraagt de helft van de waarde van het erfdeel in geld dat het kind zou zijn toegekomen wanneer de overleden ouder geen testament zou hebben opgemaakt. Dit noemen we ook wel het versterferfdeel.

3. Hoe wordt de legitieme portie berekend?

   Eerst wordt de waarde van het vermogen in de nalatenschap vastgesteld. Dit komt neer op de waarde van de goederen van de nalatenschap, vermeerderd met bepaalde giften en verminderd met de schulden van de nalatenschap. De waarde van het vermogen van de nalatenschap moet vervolgens gedeeld worden door het aantal personen dat de erflater in de eerste parentele (echtgenoot en kinderen) heeft achtergelaten. Het bedrag dat uit deze berekening komt, moet worden vermenigvuldigd met ½, nu de legitieme portie de helft van het versterferfdeel bedraagt. Daarop moet dan nog de waarde van bepaalde giften in mindering worden gebracht die de ouder aan het onterfde kind heeft gedaan. In sommige gevallen moet al hetgeen het kind krachtens erfrecht krijgt of had kunnen verkrijgen in mindering worden gebracht. Het voorgaande laat zien dat er veel komt kijken bij de berekening van de legitieme portie. Een in het erfrecht gespecialiseerde advocaat kan de juiste berekening voor u maken.

4. Kan bij testament worden afgeweken van de legitieme portie?

   Nee, dat kan niet. De regeling van de legitieme portie is van dwingend recht. Daar kan niet bij testament van afgeweken worden.

5. Is de regeling van de legitieme portie automatisch van toepassing?

   Nee, de regeling is niet automatisch van toepassing. Het kind (of kleinkind bij plaatsvervulling) zal een beroep op zijn legitieme portie moeten doen.

6. Als het deels onterfde kind de nalatenschap van zijn overleden ouder heeft verworpen, kan hij dan nog aanspraak maken op zijn legitieme portie?

   Nee, door de verwerping van de nalatenschap verliest hij zijn recht op de legitieme portie, tenzij hij bij het afleggen van de verklaring tot verwerping van de nalatenschap een beroep op de legitieme portie heeft gedaan.

7. Wordt een kind dat een beroep doet op de legitieme portie erfgenaam in de nalatenschap?

   Nee, een kind dat onterfd is en aanspraak maakt op de legitieme portie, wordt daarmee geen erfgenaam. Hij krijgt een vordering op de gezamenlijke erfgenamen (of op de langstlevende als de wettelijke verdeling van toepassing is), en is daarmee dus schuldeiser.

8. Heeft het onterfde kind dat aanspraak maakt op de legitieme portie recht op inzage in de bescheiden ter zake de nalatenschap?

   Ja, het onterfde kind dat aanspraak maakt op de legitieme portie heeft recht op inzage en afschriften van alle bescheiden die hij nodig heeft om zijn legitieme portie te kunnen berekenen. Hij heeft ook recht op alle daartoe strekkende inlichtingen.

9. Vanaf welk moment is de vordering uit hoofde van de legitieme portie opeisbaar?

   De vordering wordt in beginsel opeisbaar na zes maanden na het overlijden van de ouder. Op deze regeling bestaan echter uitzonderingen, zoals wanneer er in het testament een niet-opeisbaarheidsclausule is opgenomen. Een in erfrecht gespecialiseerde advocaat kan u over deze en andere uitzonderingen informeren.

10. Kan aanspraak worden gemaakt op rente over de waarde van de legitieme portie zolang de legitieme portie nog niet is uitbetaald?

    Ja, vanaf het moment dat de legitieme portie opeisbaar is en er aanspraak op is gemaakt.